ایده پردازی چیست؟ چه مراحلی دارد؟

ایده پردازی چیست؟ ایده پرداز کیست؟ به چه نوع تفکری می توان عنوان ایده را نسبت داد؟ مهمترین معیارهای ناب بودن یک ایده کدام است؟ تفکر خلاق چه ارتباطی با ایده پردازی دارد؟ تفکر انتقادی چیست؟ بهترین روش های ایده پردازی کدامند؟

در این مقاله از سایت آموزشگاه فنی و حرفه ای آزاد Gemodart متخصص در ارائه خدمات طراحی، تولید و آموزش طراحی  طلا و جواهر با صدور مدرک بین المللی و مدرک سازمان فنی و حرفه ای کشور همراه باشید تا پاسخ جامعی به این پرسش ها ارائه دهیم.

تعریف واژه ایده پردازی

واژه ایده پردازی به نوعی تصور ذهنی دلالت دارد که در شرایط نیاز برای رفع کمبود ها ارائه می شود یا به عنوان راهکاری موثر برای پیشرفت و توسعه شرایط فعلی مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین یکی از مهمترین نشانه های ایده پردازی ایجاد تحول جدید در شرایط فعلی است.

به عبارتی دیگر ایده پردازی نوعی فرایند خلاقانه برای شکل دهی و تحقق ایده ها است. در ایده پردازی فرایند تولید ایده و گسترش آن با ایجاد ارتباط میان مفاهیم نو و بهبود ایده های قدیمی زمینه ای برای ایجاد استراتژی های نوین در کسب و کارهای مختلف فراهم می کند.

هر کسب و کاری برای طی کردن مسیر موفقیت، ناگزیر از ارائه حرف تازه یا ایده های نو برای مخاطبان خود می باشد. در غیر این صورت به سرعت از چرخه رقابت خارج می شود. در واقع ایده می تواند یک پیشنهاد باشد یا یک فکر، اندیشه یا تصویر ذهنی که برای دستیابی به هدفی خاص مطرح شده است. ایده کمک می کند از چالش‌ها ساده تر عبور کنیم، شرایط کنونی را به راحتی پشت سر بگذاریم و در مسیر ایجاد وضعیتی مطلوب، گام برداریم.

نقش کمبودها و موانع در ایده پردازی

اگر می خواهید ایده پردازی کنید باید مدام در حال تقویت ذهن خود باشید. فراموش نکنید که برای ایده پردازی نیاز به امکانات خاصی ندارید. چرا که خیلی از ایده های ناب و تاثیر گذار در شرایط کمبود امکانات و فقر ایجاد می شود. اساسا ایده پردازی برای رفع کمبود یا نقصان به وجود می آید. بنابراین اگر شما احساس نیاز نکنید یا همه امکانات را در اختیار داشته باشید چگونه می خواهید یک ایده پرداز موفق شوید؟!

 ایده پرداز کیست؟

به شخصی که صاحب یک ایده باشد و بتواند تفکر خود را با چاشنی خلاقیت ارائه دهد ایده‌پرداز می گویند. مهارت در ارائه بارش مغزی و توصیف آنچه که به ذهن می رسد یکی از ویژگی های افراد ایده پرداز است.

فرد ایده پردازی که دارای ذهن خلاق باشد قادر است طرحی نو و جدید در ارتباط با چالش های زندگی جوامع بشری از روشی که دور از انتظار است ارائه دهد. اصطلاح ایده برتر نیز در همین رابطه و برای پاسخ به پرسش های زیر مطرح می شود:

چالش اصلی چیست؟

چه کسانی درگیر این چالش هستند؟ چه راهکار جدیدی برای گذر از این چالش ارائه شده است؟ و…

از مهمترین مزایای ایده پردازی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش خلاقیت افراد یا سازمان
• نگاه کردن به موضوعات از زوایای مختلف
• ایجاد اهداف مشترک برای اعضای یک گروه یا سازمان
• کمک به رشد فردی و توسعه فکری افراد و…

انواع ایده

ایده های  فردی توسط یک شخص خاص مطرح می شود. ایده های گروهی نیز توسط ایده پرداز به عنوان مدیر گروه و یا شخصی مشخص در گروه ایده پردازی، ارائه می گردد. در ایده های گروهی مالکیت معنوی ایده به طور مساوی میان تمام اعضا تقسیم می شود.

نوعی از ایده پردازی نیز با عنوان ایده‌پردازی گروهی با افراد نامشخص شناخته شده است. در این روش تعدادی از افراد که نام و هویت آن ها نامشخص است راهکارهای خود را برای حل مسئله مطرح می‌کنند. در نهایت تمام راهکارها و اطلاعات مطرح شده توسط شخص یا گروهی در داخل سازمان تحلیل و آنالیز می شود. این نوع ایده پردازی در سازمان های نوگرا بیشتر رایج است. برخی سازمان ها به کمک پرسشنامه که توسط افراد مختلف پر می شود این روش را در پیش می‌گیرند. حتی ممکن است از نظرات مشتریان خدمات و کالاهای خود به عنوان منبعی برای ایجاد ایده های جدید استفاده کنند.

مراحل ایده پردازی

شاید تعجب کنید اگر بگوییم شما هر روز و به طور طبیعی در حال ایده پردازی هستید. وقتی می خواهید کاری را شروع کنید مسلما به آن فکر می کنید و دنبال یک راه حل هستید. در نهایت به پرسش هایی که برایتان پیش آمده در درون خود پاسخ می دهید و بهترین راه را برای رسیدن به هدف خود انتخاب می کنید.

کافیست کمی خلاقیت و دقت به تفکر خود بیفزایید تا بتوانید ایده پردازی خود را تقویت کنید. ایده پردازی در سه مرحله اصلی خلاصه می شود:

• تولید ایده های گوناگون در مرحله ابتدایی: برای رفع یک نیاز یا کمبود تمام راهکار ها و روش هایی که برای حل مسئله پیشنهاد می شود بدون محدودیت مطرح می‌شود.

• انتخاب بهترین ایده: در این مرحله ایده های غیر قابل اجرا یا غیر واقعی حذف می‌شود و یا ایده های دیگر با هم ترکیب می شود و در نهایت به یک نتیجه کلی برای انتخاب بهترین ایده با هدف برون رفت از مسئله دست پیدا خواهید کرد.

• اجرای ایده: مرحله اجرای ایده تکمیل کننده فرایند ایده پردازی است که ملزومات خاص خود را دارا می باشد. ممکن است ندانید برای اجرای ایده چه راهکاری در پیش بگیرید. در اینصورت باز هم می توانید از تفکر خلاق استفاده کنید و با مطرح کردن سایر ایده ها و ترکیب آنها، به بهترین روش اجرای ایده خود دست پیدا کنید.

آیا عنوان ایده را می توان به هر تفکری نسبت داد؟

ایده باید در چارچوب مشخص و تعریف صریح آن قرار بگیرد و نوعی تغییر کیفی و کمی در حل یک چالش به وجود بیاورد. بنابراین بر روی تفکری که تغییر ساختار یا تحولی ملموس را در پی نداشته باشد نمی توان برچسب ایده را نسبت داد. از مهمترین ویژگی هایی که منجر به  تولید ایده خلاق می شود می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ترسیم و ارائه منحصر به فرد
• ساده و هوشمندانه بودن
• قدرت ارتباط با مخاطب
• امکان به کارگیری ایده در زمینه های مختلف
• انعطاف داشتن و…

ایده کارا و خلاق در عین بزرگی باید ساده و مناسب باشد. به طوری که از استراتژی کسب و کار یا محصولی خاص حمایت کند. بتوان آن را اثبات کرد و به نوعی قابل دفاع باشد. منجر به سود دهی و افزایش درآمد شود؛ روش اجرای آن آسان باشد و در کوتاهترین زمان ممکن تحقق یابد. همچنین اولویت های فناوری در آن لحاظ شده باشد.

 چگونه می توان به یک تفکر خلاق دست یافت؟

اگر شما هم به دنبال آن هستید که با تولید ایده و پرورش آن، ابتکاری در موضوعات مختلف هنری، اجتماعی، علمی و فناوری های نوین رقم بزنید نکته های زیر را به خاطر داشته باشید:

• در گام اول هدف و انگیزه خود را از ایجاد کشف و نوآوری مشخص کنید
• مهارت های ابتدایی را برای دستیابی به تفکر خلاق به دست آورید
• به سوی حرفه‌ای شدن و تخصص بیشتر گام بردارید
• کنجکاو باشید و روحیه جستجوگر خود را پرورش دهید
• علاوه بر انگیزه های بیرونی برای ایجاد انگیزه های درونی نیز تلاش کنید
• اعتماد به نفس خود را برای خلق مفاهیم جدید تقویت کنید
• در سبقت از رقیبان خود اصرار داشته باشید
• سطح اطلاعات و عقاید خود را درباره خلاقیت بالا ببرید
• مسیرهای متنوعی را برای انتخاب و کشف حقایق تازه پیش روی خود باز کنید
• یاد بگیرید که چگونه می توانید عملکردی خلاقانه داشته باشید و توانایی خود را گسترش دهید

 چگونه ایده پردازی کنیم؟

اولین و مهمترین گام برای ایده‌پردازی، رهایی از روزمرگی ها و عادت های روزانه است. در واقع شما با ترک عادت ها و تکرار مکررات می‌توانید گامی موثر در راستای ایده پردازی خود بردارید. تاکنون تکنیک های ساده و کاربردی فراوانی برای باز شدن درهای ایده‌پردازی به روی ذهن شما ارائه شده است. از جمله اینکه

• یادداشت کنید.
• با افراد خلاق ارتباط صمیمانه برقرار کنید.
• کار تیمی انجام دهید.
• سفر بروید و متفاوت باشید.
• مطالعه کنید.
• به موسیقی گوش دهید.

 مهمترین روش های ایده پردازی

در حال حاضر برای ایده پردازی روش‌ها و تکنیک‌های مختلفی معرفی شده است که در ادامه مطلب به بهترین و رایج ترین آن ها اشاره می کنیم:

تکنیک SCAMPER

این تکنیک بر پایه خلاقیت استوار است و روش تقریباً ساده‌ای دارد. تکنیک اسکمپر برای اولین بار توسط باب ابرلی در دهه ۷۰ میلادی ارائه شد. برای انجام این روش ابتدا باید مسئله خود را مشخص کنید. در ادامه با توجه به فرضیات مسئله سوالاتی را مطرح نمایید. هنگام پرسیدن سوالات، ایده های جدیدی به ذهن شما خطور می‌کند که منجر به ایده پردازی می شود. هفت گام مهم در این تکنیک برای پرورش ایده عبارتند از:

• جایگزین کردن substitution
• ترکیب کردن combine
• سازگاری، وفق دادن adapt
• اصلاح کردن magnify
• استفاده در سایر موارد put to other uses
• حذف کردن elimination
• وارونه کردن reverse

همانطور که می بینید حروف تشکیل دهنده این تکنیک، حرف اول افعال مربوط به چک لیست سوالات می باشد.

تکنیک طوفان فکری

بارش یا طوفان فکری واژه ایست که مطمئنا تا به امروز زیاد آن را شنیده اید. این روش قدیمی یکی از متدهای علمی و رایج برای ایده پردازی است که علاوه بر قدمت، هنوز هم جزو یکی از بهترین روش های ایده پردازی به شمار می رود. در این روش افراد در قالب یک تیم ۶ تا ۱۰ نفره گرد هم جمع می شوند و هر چیزی که به فکرشان می رسد را درباره موضوعی خاص مطرح می کنند. بدون آن که درباره صحیح یا غلط بودن افکار خود قضاوت و یا اظهار نظر کنند. آن ها باید آزادانه و بدون واهمه، هرآن چه که به ذهنشان می‌رسد را بیان کنند.

طبیعی است که با این شرایط، هنگام مطرح شدن ایده ها، موضوعات عجیب و غریب و نامتعارف نیز مطرح شود. اما در هر حال هر ایده ای پذیرفته می شود. بعد از پایان طوفان فکری، افراد تلاش می‌کنند تا با حذف موضوعات اضافی و به اصطلاح زدن شاخ و برگ ایده های مطرح شده به نتایجی ناب و راه گشا دست پیدا کنند. استفاده از این روش مخصوصا برای موضوعات کارآفرینی بسیار کارساز است.

تکنیک نقشه ذهنی

تکنیک نقشه ذهنی برای اولین بار توسط فردی به نام تونی بوزان در سال ۱۹۷۲ مطرح شد. این پژوهشگر بریتانیایی تکنیک نقشه ذهنی را برای ایده پردازی در گرافیک و حل مسائل به شیوه مهندسی به کار برد. برای انجام این روش باید هر ایده یا نکته بر روی کاغذ یادداشت شود. سپس تمام اطلاعات و داده ها به وسیله خطوط منحنی به یکدیگر وصل گردد. در نهایت با ایجاد ارتباط منطقی و معنایی که بین ایده ها و نکته ها ایجاد شده است می توان نوعی نقشه ذهنی برای حل مسئله ترسیم کرد.

این روش بر پایه طبقه بندی اطلاعات مرتبط با یکدیگر مطرح شده است. با این هدف که افکار مختلف را به سمت تولید ایده ای سازمان یافته و جدید هدایت کند.

تکنیک استوری بورد

تکنیک استوری برد به روشی توسعه یافته، برای پیدا کردن و توضیح  یک مسئله اشاره دارد. در واقع تکنیک استوری بورد شرایطی را برای افراد فراهم می کند تا بتوانند با ارائه شفاف و ساده ایده خود، اطرافیان را در جریان ایده پردازی خود قرار دهند. از این تکنیک در صنعت سینما برای نمایش ایده فیلم ساز یا کارگردان، یا در حوزه های دیگر مانند روایت داستان های تصویری نیز استفاده می شود.

برای انجام تکنیک استوری بورد باید تمام داده ها و ایده ها را به صورت مجزا در قالب کارت یا باکس بنویسید و در کنار هم قرار دهید. در نهایت با دنبال کردن باکس ها و ایجاد ارتباط میان پدیده های مختلف می توانید به ایده نهایی و قابل درک برای مخاطب دست پیدا کنید.

پایان

شما در این مطلب از سایت آموزشگاه فنی و حرفه ای آزاد Gemodart متخصص در ارائه خدمات طراحی، تولید و آموزش طراحی و ساخت طلا و جواهر با صدور مدرک بین المللی و مدرک سازمان فنی و حرفه ای کشور همراه بودید. همانطور که خواندید ایده پردازی موضوعی خسته‌کننده و قدیمی نیس.  تکنیک های مختلفی ابداع شده اند تا با استفاده از آن روند خلق ایده ها بهبود پیدا کند. و افراد بتوانند فرآیند ایده پردازی را به عنوان یک فعالیت لذت بخش برای رسیدن به نتیجه نهایی انجام دهند.